آلودگي هوا عامل 15درصد از کل مرگ و ميرها در ايران

«عباس شاهسوني» عضو هيأت علمي گروه مهندسي بهداشت محيط دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي در گفت‌وگو با خبرنگار ايلنا گفت: طبق آخرين گزارش موسسه بار بيماري‌ها در سال 2025 آلودگي هوا به عنوان دومين علت مرگ زودرس در دنيا شناخته مي‌شود و علت بيش از 7.9 ميليون نفر مرگ منتسب در جهان است و پس از فشار خون بالا به عنوان دومين علت مرگ در جهان شناخته مي‌شود و از هر 8 مرگ رخ داده در جهان بطور ميانگين يک مرگ منتسب به مواجهه با آلودگي هوا است. در کشورهايي مانند چين و هند ساليانه بيش از 2 ميليون مرگ به علت آلودگي هوا رخ مي‌دهد.

وي ادامه داد: تنفس هواي آلوده افراد را بيمار مي‌کند. وقتي هواي آلوده را تنفس مي‌کنيد، آلودگي از طريق ريه‌ها وارد جريان خون مي‌شود. از آنجا، مي‌تواند به قلب، مغز و ساير اندام‌ها برسد. آلودگي حتي مي‌تواند از جفت عبور کند و جنين در حال رشد را تحت تأثير قرار دهد. آلودگي باعث التهاب در ريه‌ها و ساير قسمت‌هاي بدن مي‌شود.

وي اضافه کرد: به همين دليل، آلودگي هوا عامل بخش بزرگي از مرگ و مير ناشي از چندين بيماري عمده است. 86 درصد از مرگ و ميرهاي ناشي از آلودگي هوا با بيماري‌هاي غيرواگير مرتبط است. بطور ميانگين در جهان 45 درصد از مرگ‌هاي به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي (COPD)، 29 درصد به علت زوال عقل، 26 درصد به علت سکته مغزي، 25 درصد به علت بيماري‌هاي ايسکميک قلبي، 17 درصد به علت ديابت نوع دو و 17 درصد به علت سرطان ريه منتسب به مواجهه با آلودگي هوا است.

اين عضو هيأت علمي دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي تصريح کرد: نکته قابل توجه اين است که آلودگي هوا همه را به طور يکسان تحت تأثير قرار نمي‌دهد. افرادي که در مناطق فقيرتر زندگي مي‌کنند و افراد حاشيه‌نشين، بار بيماري بيشتري را متحمل مي‌شوند و بيشتر مرگ و ميرها در کودکان خردسال و بزرگسالان مسن رخ مي‌دهد. اين نشان‌دهنده تفاوت در ميزان قرار گرفتن در معرض آلودگي هوا و همچنين عوامل اجتماعي، اقتصادي و جمعيتي است که بر وضعيت سلامت زمينه‌اي، سطح آسيب‌پذيري و دسترسي فرد به مراقبت‌هاي پزشکي تأثير مي‌گذارد. گاهي نيز آلودگي هوا باعث مشکلات سلامتي کوتاه‌مدت مي‌شود که فوراً قابل توجه هستند، اما بيشتر مشکلات به تدريج ايجاد مي‌شوند.

وي اظهار کرد: طبق گزارش موسسه بار بيماري‌ها، مواجهه با آلودگي هوا در کشور جمهوري اسلامي ايران در سال گذشته علت بيش از 53470 مرگ ساليانه است. آلودگي هوا تقريباً 15 درصد از کل مرگ و ميرها در ايران را در سال 2023 تشکيل داده
است.

او افزود: به طور جداگانه، ذرات معلق (PM2.5) در هواي آزاد به عنوان اولين عامل خطر اصلي مرگ و مير و آلودگي هواي خانگي (HAP) در رتبه دهم قرار دارد و 7 درصد مرگ و مير ناشي از آلودگي هوا مربوط به کودکان زير 5 سال است. آلودگي هوا با بيش از 54 هزار مرگ ناشي از آن، جزو 5 عامل خطر اصلي مرگ و مير در ايران است.

به گفته‌ي او 5 خطر اصلي مرگ در ايران شامل فشار خون سيستوليک بالا، آلودگي هوا، شاخص توده بدني بالا، خطرات ناشي از رژيم غذايي نامناسب و اختلال عملکرد کليه است.

شاهسوني افزود: طبق آخرين گزارش موسسه بار بيماري‌ها در سال 2025 ميانگين غلظت ساليانه ذرات معلق (PM2.5) در طي 10 سال گذشته در کشور ايران 40 ميکروگرم در متر مکعب است که 9 ميکروگرم بالاتر از ميانگين جهاني غلظت ساليانه ذرات معلق (PM2.5) است.

او متذکر شد: نکته قابل توجه اين است که ميانگين غلظت ساليانه اين ذرات معلق در طي اين سال‌ها کاهش (بدون تغيير) نداشته است. بر طبق اين گزارش، غلظت ازون و دي‌اکسيد نيتروژن بطور ميانگين به ترتيب 12 درصد و 9 درصد افزايش يافته است.

وي در پايان خاطرنشان کرد: طبق آخرين گزارش موسسه بار بيماري‌ها در سال 2025 بطور ميانگين در کشور ايران 45 درصد از مرگ‌ها به علت بيماري‌هاي مزمن انسداد ريوي (COPD)، 28 درصد به علت سکته مغزي، 30 درصد به علت بيماري‌هاي ايسکميک قلبي، 20 درصد به علت ديابت نوع دو، 24 درصد به علت سرطان ريه و 23 درصد به علت عفونت دستگاه تحتاني تنفس منتسب به مواجهه با آلودگي هوا است. 86 مرگ به ازاي هر 100000 نفر جمعيت در کشور جمهوري اسلامي ايران به دليل آلودگي هوا است که اين ميزان بالاتر از ميانگين جهاني است.