آفريقا و فرصت طلايي بازارهاي جديد تجاري براي ايران

ورود ارز و افزايش اشتغال دو هدف اصلي مباحث اقتصادي در وزارت امور خارجه است، خانه‌هاي دانش‌بنيان‌ها و مأموريت ويژه سفارتخانه‌ها در قبال حمايت و بازاريابي از محصول 640 شرکت دانش‌بنيان داخلي. توجه ويژه به فرصت‌هاي تجاري ايران در نسبت با همسايگان، آمريکاي لاتين، آسياي جنوب شرق و به خصوص آفريقا از اولويت‌هاي تجاري وزارت امور خارجه در دولت سيزدهم به شمار مي‌رود. اقبال به محصولات پزشکي و دارويي ايران در آمريکاي لاتين بسيار بالا است.

به گزارش روابط‌عمومي مرکز، يک‌صد و سي و ششمين نشست علمي - تخصصي مرکز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري با عنوان» نقش روابـط بين‌الملل در مهار تورّم و رشد توليد « با حضور دکتـر مهدي صفري؛ معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امـور خارجه و سفير اسبق ايران در چين به‌عنوان سخنران برگزار شد.

در ابتداي اين نشست سيّد محمد شفيعي مشاور رئيس مرکز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري ضمن تسليت ايام اربعين حسيني، با اشاره به بيانات مقام معظم رهبري در آخرين ديدار هيئت دولت با معظم له، گفت: مقام معظم رهبري در سالروز شهادت شهيدان رجائي و باهنر و به مناسبت هفته دولت، در ديدار رئيس‌جمهور و اعضاء هيئت دولت سيزدهم موارد مهمي را درخصوص روابط بينالملل مطرح فرمودند که شايسته است در سرآغاز اين نشست مورد تاکيد واقع شود.

سيّدمحمّدشفيعي در همين خصوص ادامه داد: مقام معظّم رهبري در اين ديدار بر اصل توسعه ديپلماسي با هدف توسعه اقتصادي تأکيد فرمودند و ارتباط با همسايگان و نيز ساير کشورها و همچنين عضويت ايران در دو پيمان بين‌المللي بريکس و شانگهاي را از موارد مهمي دانستند که از دستاوردهاي خوب دولت مردمي سيزدهم است.

شفيعي در ادامه ضمن اشاره به سخنان رهبر معظم انقلاب در اين ديدار ادامه داد: ايشان در همين ديدار بر اصل تجارت و صادرات کالاي ايراني تأکيد کردند و اصل تجارت را به عنوان پشتيبان توليد دانستند، همچنين تأکيد داشتند پيگيري اين روند علاوه بر رعايت اصل تراز تجاري بايد به ورود سرمايه و صادرات کالا منجر شود.

در ادامه اين نشست، دکتـر مهدي صفري؛ معاون ديپلماسي اقتصادي وزارت امـور خارجه با اشاره به سياست‌هاي وزارت خارجه در هماهنگي با سياست‌هاي دولت سيزدهم، گفت: توسعه روابط با همسايگان در اين دولت به عنوان اولويتي مهم مدنظر است، در عين حال و به صورت موازي توسعه روابط با آفريقا، آمريکاي لاتين و کشورهاي شرق آسيا پيگيري مي‌شود.

وي با اشاره به اصل ارزآوري و ايجاد شغل به عنوان دو هدف اصلي اين سياست‌ها، خاطرنشان کرد: در چند سال قبل از اين دولت، در روند تجاري با برخي از همسايگان از عدد 6 ميليارد دلار تجارت به 120 ميليون تجارت رسيده بوديم که خوشبختانه اين روند در همين اندک‌زمان معکوس شده است و به سمت توسعه ميل کرده است. البته بايد تأکيد کنيم اين عدد و ارقام گمرکي است و بسياري از روابط تجاري ما مثل خدمات فني مهندسي کشور، خارج از چارچوب‌هاي گمرکي است.

سفير اسبق ايران در چين، با اشاره به اينکه توليدات بايد به سمت صادرات محور شدن حرکت کند ادامه داد: توليد بايد به سمتي برود که علاوه بر تأمين نياز داخلي به صادرات برسد. در همين ارتباط تلاش هم مي‌کنيم برخي از کارخانه‌ها صرفاً صادرات محور باشد و اين واحدها تابعي از سياست‌هاي داخلي نباشند. به‌عنوان مثال تا پياز کم مي‌شود نبايد جلوي صادرات آن گرفته شود. وقتي کشور ميزبان شلف‌هاي خود را براي ما خالي مي‌کند بايد به اصل تعهدات خودمان پايبند باشيم.

اين ديپلمات ارشد کشور با بيان سه مفهوم تثبيت، رشد و خلق بازارهاي جديد افزود: در پاسخ به اينکه  بازار جديد کجاست؟ بايد به فرصت‌هاي آفريقا اشاره کرد. حتّي بازار چين بسياري از محصولات ما را به عنوان کالاي تجاري نمي‌شناسد محصولات لبنيات، ميوه، زعفران به عنوان کالاي خوراکي، همگي براي چين ناشناخته است و جالب است بدانيد در سال گذشته براي نخستين بار مرکبات ما وارد بازار چين شد که مورد توجه رسانه‌هاي اين کشور نيز واقع شد.

دکتر مهدي صفري در همين خصوص گفت: به‌عنوان مثال بازار ميگو در چين بسيار مهم است، حتي برخي از کشورهاي آمريکاي لاتين در سال گذشته تا هشت ميليارد دلار صادرات ميگو به چين داشتاند.

وي با بيان اهميت توجه به صادرات کالاهاي دانش‌بنيان، افزود: با تلاش‌هاي صورت گرفته خانه‌هاي دانش‌بنيان به عنوان نمايشگاه‌هاي دائمي در کشورهاي هدف شکل گرفته است که سفارتخانه‌ها مکلف شده‌اند براي کالاهاي عرضه شده در اين خانه‌ها بازاريابي کنند. اين خانه‌ها براي صادرات کالاهاي دانش‌بنيان طراحي شده است.

صفري با اشاره به دستاوردهاي دانش‌بنياني و بازارهاي جديد، گفت: ما به سمت ارزآوري در صادرات و تنوع و ارزان کردن واردات حرکت مي‌کنيم. در بخش واردات با توسعه و چند بازاري کردن خريدها، به سمت ارزان‌تر کردن واردات حرکت کرده‌ايم. همچنين انتقال تکنولوژي و بومي کردن برخي کالاها در کشور در حال پيگيري است؛ لذا در بسياري از موارد به دلايل مانيتورينگ رقبا، امکان بيان دستاوردها در انتقال تکنولوژي‌هاي خودکفامحور را نداريم.

وي با بيان سختي‌هاي جذب سرمايه‌گذاري خارجي، گفت: در نمايشگاه 2023 که در کشور برگزار شد نزديک به 71 کشور به ايران آمدند و به گمانم عددي نزديک به 6.7 ميليارد دلار سرمايه جذب شد که آمار دقيق اين قراردادها را بايد از مسئولين ذيربط استعلام گرفت. اما بدانيد با کمک همه دستگاه‌ها اين عددها بايد روند صعودي داشته باشد.

اين ديپلمات ارشد وزارت امور خارجه با اشاره به مبحث کريدورها، گفت: متأسفانه در گذشته به دلايل مختلف توسعه کريدورها پيگيري نشده است؛ اما تکميل ريل آستارا به رشت و همچنين توسعه ناوگان کشتيراني در خزر مورد توجه قرار گرفته است و متوجه هستيم که صادرات شمال به جنوب را صرفاً در انحصار خط ريلي آستارا و رشت قرار ندهيم. همچنين ايجاد پل‌هاي جديد بر روي سرخس به‌منظور صادرات صيفي‌جات شرايط را به سمتي برده است که امسال زير بار خواهد رفت و جالب است بدانيد هم اکنون ظرفيت اين خطوط تا 15 ميليون تن وجود دارد، اين عدد ظرفيت دو برابر شدن را دارد. لذا ترانزيت شمال به جنوب در اين دولت مورد توجه قرار گرفته است.

وي همچنين با اشاره به اهميت مقوله ترانزيت شرق به غرب و دور زده شدن ايران در اين مسير تجاري در سال‌هاي اخير، گفت: در سفر اخير رئيس جمهور به چين تفاهم شد که اين مسير احيا شود؛ اما بايد بدانيم تحقق اين تفاهم نيازمند تعرفه يکسان و هماهنگي بين پنج کشور است که کار زيادي را مي‌طلبد و اين موضوع با جديت در حال پيگيري است.

دکتر صفري به حرکت شانه‌به‌شانه وزارت خارجه با وزارتخانه‌هاي ديگر اشاره کرد و گفت: ما هم اکنون ادعاي 30 ميليون ترانزيت شمال به جنوب و 60 ميليون تن شرق به غرب را نداريم؛ اما تلاش جمعي به سمتي است که به سمت تحقق اين مهم حرکت کنيم. درآمد بالغ بر صد ميليارد دلار پيش‌بيني تحقق اين برنامه‌ها است.

وي به اهميت بندر چابهار براي کشور هند تأکيد کرد و گفت: علاوه بر افغانستان که مورد توجه هند است بايد بدانيم آسياي مرکزي مورد توجه هندي‌ها است؛ لذا بايد تلاش کنيم کريدور بندر چابهار را فعال کنيم و بايد بدانيم که هم اکنون کاميون زودتر از قطار کالا را از جنوب به شمال مي‌رساند که در همين خصوص وزيرمحترم راه و شهرسازي دستورات لازم را در جهت اصلاح روند موانع مسير ريلي صادر کرده‌اند.

اين مقام وزارت خارجه در همين ارتباط افزود: زمان کوتاه و هزينه کم در ترانزيت بين‌المللي امري بسيار حائز اهميت است و در همين راستا تلاشهاي گستردهاي شکل گرفته تا موانع موجود براي تحقق اين هدف برداشته شود. کريدور شلمچه-بصره نيز بسيار مهم است. درست است که اين مسير مسافري تعريف شده است؛ اما از همين مسير به بهترين شکل مي‌شود استفاده تجاري نيز صورت گيرد. اتصال به درياچه وان نيز مورد توجه است که در برنامه‌هاي آتي با کشور ترکيه پيگيري خواهد شد. همچنين انتقال و ترانزيت برق مي‌تواند به کشورهاي همسايه مورد توجه قرار گيرد.

وي به اهميت گردشگري در بحث ارزآوري تأکيد کرد و گفت: مقوله گردشگري و تأکيد بر گردشگري سلامت با هماهنگي سه‌جانبه وزارت ميراث فرهنگي، گردشگري و صنايع دستي و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکي و وزارت امور خارجه همواره مورد توجه بوده است. با توجه به گسترش روابط ايران با کشورهاي حوزه جنوب خليج فارس در بخش گردشگري زيارتي، اقدامات توسعه‌اي حائز اهميتي انجام خواهد شد. در اين ميان بايد از خود بپرسم اگر ايران سالانه ميزبان 400 الي 500 هزار چيني باشد آيا ظرفيت پذيرش اين حجم از مسافر را داريم؟ مطلع هستم که هم اکنون شرکت‌هاي گردشگري ايراني و چيني در حال طراحي تورهاي مسافري هستند لذا ضرورت دارد ما زيرساخت‌هاي خود را مهيّا کنيم. لازم به ذکر است که اکنون شاهد حضور دانشجوياني در رشته پزشکي از هند و ديگر کشورها هستيم. دارو و تجهيزات پزشکي توليد ايران بويژه محصولات و داروهاي ضدسرطان ايراني مورد توجه کشورهاي مختلف  بويژه کشورهاي آمريکاي لاتين قرار گرفته است و خوشبختانه در اکثر مناقصه‌ها در بخش دارويي و تجهيزات پزشکي موفق عمل کرده‌ايم.

وي خاطرنشان کرد: ما در هفده الي هجده محور توسعه تجاري مشغول فعاليت هستيم. سرمايه‌گذاري در معادن آفريقا مورد توجه همه کشورها است ما نيز مي‌توانيم به اين سمت حرکت کنيم. در اين بين صدور خدمات فني مهندسي نيز مهم است و براي اين منظور بايد از ظرفيت‌ تفاهم‌نامه‌هاي متعدد با کشورهاي مختلف استفاده حداکثري داشته باشيم.

وي با انتقاد به نگاه به مقوله فاينانس در کشور گفت: بايد به نحوي عمل کنيم که فاينانس جايگزين منابع ريال نشود. در واقع تغيير رويکرد در اين مسئله مهم است نبايد به اين منبع به‌عنوان جبران کمبودها نگاه کرد بلکه بايد به سمت مولدسازي فاينانس حرکت کنيم.

وي در خاتمه ضمن اشاره به اينکه فرصتهاي اقتصادي در عرصه بين‌المللي فراوان است و بايد بدانيم براي رسيدن به اين بازارها ضرورت دارد تلاش کنيم و رقابت داشته باشيم گفت: ما نيازمند ايجاد هلدينگ‌هاي تجاري و بسته‌بندي در عرضه کالا هستيم، اين هلدينگها با روش‌هاي نويني مي‌توانند تجارت در بخش‌هاي مختلف کشور را توسعه دهند. ايجاد شهرک‌هاي صنعتي مشترک با کشورهاي همسايه بايد به صورت ويژه مدنظر باشد و براي تحقق اين ايده در حال رايزني هستيم.

در ادامه دکتر سيّد جعفر حسيني رئيس امور آمايش و برنامهريزي منطقهاي سازمان برنامه و بودجه کشور با اشاره به نقش سياست‌هاي آمايش در نسبت با مباحث بين‌المللي، گفت: با تأکيدات رييس سازمان برنامه و بودجه کشور در دوره جديد تلاش داريم تا روابط وزارت امور خارجه و سازمان برنامه فقط مباحث بودجه نباشد؛ بلکه اين روابط به گونه‌اي باز تعريف شود که راهگشاي درآمدزايي کشور باشد؛ لذا سازمان اين آمادگي را دارد تا در خدمت تحقق سياست‌هاي وزارت خارجه در مباحث اقتصادي باشد تا روند افزايش درآمدزايي کشور تسريع شود.

وي با اشاره به هدف‌گذاري برنامه هفتم بر سکونت هشت درصدي جمعيت کشور در سواحل جنوب، گفت: اين بارگزاري جمعيتي نيازمند کار و توسعه است. در خصوص تشکيل زنجيره‌هاي منطقه‌اي مي‌توانيم اقدام مشترکي داشته باشيم و اين امر نيازمند انجام اقدامات مهم است، همچنين وصل‌شدن خط آهن از خاش تا چابهار نيازمند سرمايه‌گذاري خارجي است که بايد اين مهم مورد توجه خاص قرار گيرد.

در پايان مخاطبين حضوري و مجازي نشست، به بيان ديدگاه هاي خود پرداختند.

لازم به ذکر است اين نشست روز سه‌شنبه 14 شهريور ماه 1402، از ساعت 9 الي 11، به همت دفتر آموزش مرکز پژوهش‌هاي توسعه و آينده‌نگري با حضــور جامعه علمي، پژوهشي، دانشگاهي، انديشگاهـي، صاحب‌نظران، مديـران، کارشناسان دستگاه‌هاي اجــرايي ملّي و استـاني به صورت حضوري و مجازي برگزار شد.