از اهداف اعلاني تا سياست‌هاي پنهاني

‌به گزارش مشرق، اگرچه مقام‌هاي آمريکا آشکارا بر وجود 336 آزمايشگاه شيميايي و بيولوژيکي خود در 30 کشور جهان مُهر تأييد زده‌اند اما از نگاه ناظران اين اعداد با هدف گمراه ساختن بوده و شمار آزمايشگاه‌ها به مراتب بيش از مواضع اعلاني کاخ سفيد است ضمن اينکه اهداف اعلاني آمريکا از ايجاد اين آزمايشگاه‌ها که به صورت رسمي انتشار پيدا مي‌کند، تفاوت چشمگيري با اهداف پشت پرده دارد.

به تازگي روسيه از افزايش جنگ بيولوژيکي آمريکا در قاره آفريقا پرده برداشت و «الکسي رتيشچف» معاون فرمانده نيروهاي حفاظت از تشعشات، شيميايي و بيولوژيکي روسيه گفت اسنادي در اختيار وزارت دفاع روسيه قرار دارد که افزايش حضور جنگي بيولوژيکي آمريکا را در قاره آفريقا نشان مي‌دهد.

به گفته اين مقام دفاعي روسيه، اين اسناد نشان مي‌دهد که حضور بيولوژيکي آمريکا در اين قاره به سرعت در حال افزايش است. نهادهاي تحقيقاتي وزرات دفاع آمريکا حضور فعالي در آفريقا دارند. شاخه‌هايي از مرکز پزشکي نظامي نيروي دريايي ملي آمريکا در غنا و جيبوتي مستقر هستند و اقدام‌هاي فعالي را در کانون‌هاي بيماري طبيعي، جداسازي و زنجيره انتقال عوامل بيماري‌زا انجام مي‌دهند.

وي افزود: مرکز پزشکي ارتش آمريکا در کنيا شبکه‌اي را براي نظارت بر گسترش بيماري‌هاي عفوني در آفريقاي استوايي (حاره اي) مستقر کرده‌است. در نيجريه مرکز تحقيقات پزشکي مشترک و يک آزمايشگاه پزشکي نظامي در سال 2025 تأسيس شد که 10 متخصص از وزارت دفاع آمريکا دائم در آنجا حضور دارند. پنتاگون از زيرساخت‌ها و ظرفيت کشورهاي آفريقايي براي انجام تحقيقات نظامي-بيولوژيک استفاده مي‌کند.

سابقه استفاده آمريکا از سلاح بيولوژيک و گسترش آزمايشگاه‌ها در جهان

آمريکا از سال 1918 به استفاده از سموم بيولوژيک در برابر دشمنان خود روي آورد اما برنامه نوين و جدي توليد سلاح‌هاي بيولوژيک خود را سال 1942 آغاز کرد. آمريکا تنها کشوري است که از سلاح اتمي در جهان استفاده کرده و انفجار بمب‌هاي هسته‌اي در دو شهر هيروشيما و ناکازاکي ژاپن نشان داد واشنگتن در برابر رقبا پايبند به هيچ گونه اصول حقوق اخلاقي نيست.

همچنين استفاده اين کشور از سلاح بيولوژيک در جنگ کره 1950 تا 1953 توسط چند پزشک برجسته فرانسوي و بيوشيميست‌هاي انگليسي در 15 سپتامبر 1952 (24 شهريور 1331) تأييد شد. ضمن اينکه مورخاني همچون «جان هاليدي» و «بروس کامينگز» در کتاب «کره و جنگ ناشناخته» (1988) به استفاده آمريکا از سلاح بيولوژيک اشاره کرده‌اند.

آمريکا در فاصله 1960 تا 1968 در حين جنگ ويتنام از سلاح بيولوژيک و عامل ويروسي عليه اين کشور استفاده کرد. افزايش طاعون، بيماري‌هاي روده‌اي و از بين رفتن پوشش گياهي از جمله پيامدهاي استفاده آمريکا از سلاح بيولوژيک در ويتنام است.

در سال 1971 پس از شيوع گسترده تب خوکي آفريقايي در کوبا مقام‌هاي اين کشور از جمله «فيدل کاسترو»، آمريکا را مسئول بروز بحران معرفي و اين کشور را متهم به استفاده از سلاح بيولوژيک عليه مردم کوبا کردند.

افزون بر کاربرد تسليحات بيولوژيک از سوي آمريکا، اين کشور به نوشته «گلوبال تايمز»، 336 آزمايشگاه بيولوژيک در 30 کشور جهان دارد.

اگرچه بسياري از مراکز بيولوژيک آمريکا در جهان مخفي و ناشناخته مانده اما برخي از آنها در قزاقستان (آلماتي)، گرجستان (لوگار)، ارمنستان (آزمايشگاه‌هاي دوازده‌گانه)، ازبکستان (آزمايشگاه‌هاي تاشکند، انديجان، گرگانج و فرغانه)، آفريقا (آزمايشگاه‌هاي اوگاندا، کنيا، نيجريه، تانزانيا، ليبريا، سيرالئون، مصر و غيره)، کره‌جنوبي (آزمايشگاه‌هاي بوسان، اوسان و گونسان)، کلمبيا، سنگال و اندونزي (آزمايشگاه جاکارتا) مستقر هستند.

گستره فعاليت‌هاي بيولوژيکي آمريکا در آفريقا

آمريکا بخشي از فعاليت‌هاي خود در جهان را به صورت رسمي اعلام ولي در عمل شمار واقعي آنها و نيز فعاليت‌هاي پشت پرده را از نگاه‌ها پنهان مي‌کند. به عنوان نمونه فعاليت‌هاي آمريکا در کشورهاي غنا، جيبوتي، نيجريه و سنگال به‌عنوان بخشي از پروژه‌هاي رسمي و اعلام‌شده آمريکا در حوزه تحقيقات پزشکي و زيست‌فناوري ذکر شده‌است.

در ظاهر اين فعاليت‌ها با همکاري کشورهاي ميزبان و با اهداف بشردوستانه مانند مقابله با بيماري‌ها و ارتقاي زيرساخت‌هاي بهداشتي انجام مي‌شوند. در حالي که اهداف ديگري از جمله مقاصد نظامي-بيولوژيک يا استفاده دوگانه وجود دارد که رسانه‌اي نمي‌شود.

آمريکا در غنا شعبه‌هايي از مرکز پزشکي-نظامي نيروي دريايي خود را مستقر کرده‌است. اين مراکز به‌طور رسمي براي انجام تحقيقات بيولوژيکي و ارائه خدمات پزشکي فعاليت مي‌کنند. اما روسيه به تازگي افشا کرده که اين مراکز مي‌توانند به‌عنوان پايگاه‌هايي براي تحقيقات دوگانه (علمي و نظامي) مورد استفاده قرار گيرند.

جيبوتي نيز به دليل موقعيت استراتژيک خود در شاخ آفريقا، يکي از مراکز مهم فعاليت‌هاي بيولوژيکي آمريکا است. در اين کشور نيز شعبه‌هايي از مرکز پزشکي-نظامي نيروي دريايي آمريکا فعال هستند. اين پايگاه‌ها علاوه بر تحقيقات پزشکي، به نيروهاي نظامي آمريکا در منطقه خدمات ارائه مي‌دهند.

در نيجريه هم آمريکا يک مرکز تحقيقات پزشکي مشترک و يک آزمايشگاه پزشکي نظامي براي نيروهاي مسلح نيجريه تأسيس کرده‌است. اين پروژه که در سال 2024 آغاز شده، شامل حضور دائمي متخصصان وزارت دفاع آمريکا است.

در سنگال، آمريکا يک مجتمع آزمايشگاهي با هزينه 35 ميليون دلار ساخته‌است. اين مرکز به‌طور رسمي براي تحقيقات بيماري‌هاي عفوني و تقويت زيرساخت‌هاي بهداشتي منطقه‌اي فعاليت مي‌کند.

گزارش‌ها نشان مي‌دهند که آمريکا در مجموع در 18 کشور آفريقايي پروژه‌هايي را در ظاهر براي بررسي ويژگي‌هاي عفونت و مقاومت عوامل بيماري‌زا در برابر داروها اجرا کرده‌است. اگرچه آمريکا تاکيد کرده اين پروژه‌ها با هدف ارتقاي توانمندي‌هاي بهداشتي کشورهاي آفريقايي انجام مي‌شوند اما آن طور که روسيه بخشي از فعاليت‌هاي واقعي آمريکا را در آفريقا افشا کرده‌است، فرسنگ‌ها بين اهداف اعلاني و اعمالي واشنگتن در پيشبرد اين استراتژي فاصله است.

از نگاه ناظران، اهداف پنهاني آمريکا از راه‌اندازي آزمايشگاه‌هاي بيولوژيک و تحقيقاتي در کشورهاي مختلف قاره سياه مي‌تواند شامل جمع‌آوري اطلاعات ژنتيکي مردم آفريقا، انجام تحقيقات براي توسعه سلاح‌هاي بيولوژيکي و بهره‌برداري نظامي از داده‌ها و زيرساخت‌هاي ايجادشده، باشد.

تبعات حضور جنگي بيولوژيکي در قاره آفريقا براي آمريکا

کارشناسان بر اين باورند که افشاگري روسيه و برملا شدن ديگر اسناد محرمانه در زمينه فعاليت‌هاي نظامي-بيولوژيک آمريکا در قاره سياه مي‌تواند براي واشنگتن پرهزينه باشد که در ادامه به مواردي از تبعات آن اشاره مي‌شود؛

1. تضعيف جايگاه ديپلماتيک و نفوذ آمريکا در آفريقا

کشورهاي آفريقايي ممکن است نيات واقعي آمريکا را زير سوال ببرند. اين موضوع مي‌تواند باعث کاهش همکاري‌هاي علمي و بهداشتي ميان آمريکا و کشورهاي آفريقايي شود و فضا را براي نفوذ بيشتر قدرت‌هاي رقيب باز کند.

2. افزايش تنش‌هاي ژئوپليتيکي و رقابت قدرت‌ها

افشاگري‌هاي روسيه مي‌تواند رقابت ژئوپليتيکي ميان قدرت‌هاي بزرگ را تشديد کند. آمريکا ممکن است با چالش‌هاي بيشتري در تلاش براي حفظ نفوذ خود در آفريقا روبه‌رو شود، در حالي که رقبا از اين فرصت براي گسترش حضور خود در اين قاره استفاده خواهند کرد.

3. آسيب به اعتبار بين‌المللي آمريکا

اين افشاگري مي‌تواند اعتبار آمريکا را به‌عنوان مدافع قوانين بين‌المللي و حقوق بشر زير سوال ببرد. اين موضوع به‌ويژه در چارچوب معاهده‌هاي منع سلاح‌هاي بيولوژيکي و ديگر توافق‌هاي مرتبط، مي‌تواند پيامدهاي جدي داشته باشد.

4. فشارهاي حقوقي و بين‌المللي

شواهد مرتبط با استفاده نظامي از تحقيقات بيولوژيکي ممکن است منجر به تحقيقات رسمي توسط سازمان‌هاي بين‌المللي شود. اين امر مي‌تواند زمينه‌ساز تحريم‌ها يا محدوديت‌هاي جديد عليه آمريکا باشد و در عين حال، هزينه‌هاي سياسي و حقوقي براي واشنگتن به همراه داشته باشد.

5. تشديد بي‌اعتمادي داخلي و جهاني

انتشار چنين اطلاعاتي مي‌تواند موجب بي‌اعتمادي داخلي در ميان شهروندان آمريکايي و جهانيان نسبت به سياست‌هاي علمي و بهداشتي ايالات متحده شود. اين امر ممکن است فشارهاي سياسي داخلي بر دولت آمريکا را نيز افزايش دهد.

6. تهديد امنيت جهاني و منطقه‌اي

اگر فعاليت‌هاي بيولوژيکي آمريکا در آفريقا به‌عنوان بخشي از يک برنامه نظامي يا تهديد امنيتي تلقي شود، ممکن است تنش‌ها در سطح جهاني افزايش يابد و امنيت منطقه‌اي در آفريقا نيز تحت تأثير قرار گيرد. اين موضوع مي‌تواند به افزايش رقابت تسليحاتي و بي‌ثباتي در منطقه منجر شود.