«رضوان»؛ نسل جديد موشک‌هاي بالستيک و هايپرسونيک سپاه پاسداران انقلاب اسلامي

اگرچه تنوع و کيفيت موشکهاي کشورمان، موضوع جديدي محسوب نمي شود اما هر از چند گاهي، يک دستاورد جديد در اين حوزه معرفي مي شود که نشان مي دهد متخصصان صنعت دفاعي کشورمان، روي ارتقاء موشکهاي فعلي، برنامه اي مستمر دارند.

طي روزهاي اخير و در حوالي سالگرد حمله سپاه پاسداران به پايگاه ارتش آمريکا در عين الاسد عراق، خبر مهمي در خصوص يک ارتقاء قابل توجه روي موشک بالستيک سري قيام (به عنوان يکي از سامانه هاي حاضر در اين حمله) منتشر شده که براي علاقمندان به اين حوزه، نکته مهمي محسوب مي شود. پيش از پرداختن به اين خبر و تشريح اهميت آن، بهتر است نگاهي به ريشه هاي اين موشک مهم و مشهور داشته باشيم.

از شهاب 2 تا قيام؛ راهي سخت و شيرين

مشخصا وقتي از خانواده موشک هاي بالستيک ايراني صحبت به ميان مي آيد، نام «شهاب» بيش از ديگران براي مردم خاطره انگيز است. خانواده موشک هاي شهاب خصوصا مدل 3 آن، به معني واقعي و براي اولين بار، بحث بازدارندگي و دست تهاجمي برد بلند را براي کشور ما ايجاد کرد. اما عضو کمتر شناخته شده از اين سري شهاب 2 نام داشت که يک موشک بالستيک تاکتيکي با سوخت مايع و به نوعي نزديک به طراحي اسکاد سي شوروي سابق است که در دهه هاي قبل، برخي از مدل هاي آن به کشور وارد شد.

اين موشک با برد بين 600 تا 800 کيلومتر در دوره زماني تقريبي اوايل دهه 70 شمسي ساخته شده و ماموريت ايجاد بازدارندگي در محيط پيراموني کشور را بر عهده داشت. مشخصا و در اين برد از موشک ها، با توسعه توانايي علمي و صنعتي ايران و روي کار آمدن موشک هاي جديدتر - خصوصا زير مجموعه هاي خانواده فاتح 110 با سوخت جامد- فشار کاري از روي سري شهاب برداشته شد اما پيش از رسيدن به اين نقطه، صنايع دفاعي کشورمان، تعداد مورد نياز از اين موشک ها را توليد و ذخيره کرده بود که در چنين شرايطي، يک ارتقاء مهم، مي توانست بسيار مناسب باشد.

موشک قيام که در مرداد ماه سال 1389 رونمايي شد، در حقيقت پاسخ به اين نياز و ارتقايي روي موشک هاي شهاب 2 به حساب مي آمد. اولين موشک بالستيک بدون بالک ايراني که جزو ابداعات و طرح هاي مهم پدر موشکي ايران شهيد حسن طهراني مقدم بود. در طرح جديد همچنان از سوخت مايع استفاده شده و برد در حدود 800 کيلومتر بود و وزن سر جنگي آن 645 کيلوگرم اعلام شد. اين موشک به نسبت مدل قبلي از سطح مقطع راداري کمتر بر خوردار بود و توان پرتاب از لانچرهاي مختلف را نيز داشت.

اين موشک در تعداد بالايي توليد شده و شهرهاي زيرزميني بزرگي با حضور آن، در چندين مورد به نمايش درآمدند. اين حرکت از چشم يوزي رابين، کارشناس معروف نظامي صهيونيستي نيز دور نماند و وي در جلسه معروف خود در تابستان سال 1394 اينگونه صحبت مي کند: «ايراني ها در دو سال اخير چندين تصوير را از انبارهاي موشکي خود به نمايش گذاشته اند که مشخصا انبارهاي متفاوتي است. ايراني ها در اين انبارها موشک هاي قيام و قدر را انبار کردند. قيام موشکي با بردي 800 کيلومتر است که به نوعي ارتقاء ايراني بر اساس موشک اسکاد سي است. در اينجا هم ايراني ها يک مهندسي خوب را به نمايش گذاشتند.»

موشک قيام در اصل توسط شهيد طهراني مقدم با ماموريت اصلي حمله به پايگاه هاي نظامي دشمن در اطراف ايران طراحي شده بود. سرهاي جنگي مجهز به ريز مهمات از جمله گزينه هاي بسيار عالي براي اين گونه حملات هستند که اين مهم روي موشک هاي قيام نيز به انجام رسيده است. در سال 1399 نيز يک مرحله از ديگر ارتقاء هاي انجام شده براي اين موشک ها به نمايش درآمد که مربوط به محموله سر جنگي بود.

قيام در نبرد با داعش و اربابان آن

موشک قيام اما در حوزه رزم واقعي نيز داراي سابقه بوده و در جريان حملات موشک سپاه به مقر گروه داعش در سوريه و عمليات انتقام ترور سردار شهيد سليماني مورد استفاده قرار گرفت. بحث قابليت جدا شدن کلاهک و افزايش دقت باعث شد که اين موشک در اين عمليات ها به عنوان يکي از سلاح هاي منتخب مورد استفاده قرار بگيرد.

قيام به سراغ پايگاه آمريکا رفت

چهار سال قبل در بامداد 18 دي ماه سال 1398 و در پاسخ به جنايت بزرگ دولت و ارتش آمريکا در به شهادت رساندن فرمانده بزرگ ايران و جهان سردار قاسم سليماني، نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي با شليک چند موشک‌ نقطه زن از غرب کشور، پايگاه مهم نيروهاي اشغالگر آمريکايي يعني عين‌ الاسد را مورد هدف قرار داد. همچون ديگر عمليات هاي تنبيهي سپاه پاسداران، يگان هاي موشکي زمين به زمين در نوک پيکان تهاجم بودند و بر اساس تصاوير، مشخص شد دو نوع موشک قيام و محصولي از خانواده فاتح به نام فاتح 313 در اين حمله استفاده شده بود.

بايد توجه داشت در جريان حمله به داعش در سال 1397 قيام ايراني با ظاهري جديد و از روي يک پرتابگر متحرک شليک شد. در موشک قيام با عدم اتکا به بالک هاي فوق، تمام وظيفه ايجاد پايداري به عهده سامانه هاي کنترلي با همان عملگرهاي نصب شده در خروجي پيشران سوخت مايع است.

ارتقاء جديد در 1400 چه تغييري در قيام ايجاد کرد؟

در نهايت به يکي ديگر از ارتقاء هاي رسمي روي موشک هاي سري قيام در دي ماه 1400 مي رسيم. بر اساس اطلاعات مذکور، برد اين موشک به 1000 کيلومتر و خطاي اصابت آن نيز به زير 50 متر رسيده است. اين موشک از يک سر جنگي به‌وزن حدودا 600کيلوگرمي بهره مي‌برد و سرعت اين موشک به 2935 متر بر ثانيه مي‌رسد. قطر موشک قيام 880 ميلي‌متر و طول اين موشک 11 متر و 846 سانتي‌متر است، علاوه بر اين، مدت زمان آماده‌سازي موشک قيام 20 دقيقه و وزن نهايي اين موشک نيز 7029 کيلوگرم است.

در اينجا به چند مسئله مهم بايستي اشاره کرد. اولا رسيدن به برد هزار کيلومتر مي تواند ناشي از اقداماتي چون کاهش سر جنگي، ارتقاء سيستم هاي پيشران، نصب سيستم پيشران مستقل روي کلاهک و يا بهره گيري از مواد سبک تر در بخشي از قطعات موشک باشد. مسئله دوم اين که با رسيدن به برد هزار کيلومتر، مشخص بخش هايي از سرزمين هاي اشغالي ، همان طور که در نقشه بالا مشاهده مي شود، به صورت مستقيم از خاک ايران و توسط اين موشک در دسترس قرار گرفته که اين مسئله باعث مي شود که قيام نيز به ليست «اسراييل زن» هاي ايران اضافه شود.

طبيعتا در صورت نياز به اجراي سناريو يک تهاجم گسترده موشکي به رژيم صهيونيستي، هر چه تعداد پرتابه ها بيشتر باشد ، انهدام اهداف مورد نظر و پايان پرونده اين رژيم سريعتر است. با اضافه شدن موشک هاي قيام به اين گروه از تسليحات ايراني، مشخصا حجم آتش در برابر صهيونيست ها به صورت قابل توجهي اضافه خواهد شد.

مسئله بعدي سرعت بالاي اين موشک ها به حساب مي آيد. پيش از اين رقمي با اين دقت در خصوص سرعت موشک قيام منتشر نشده بود و البته لازم به ذکر است که به احتمال فراوان سرعت مورد نظر مربوط به اين موشک در مرحله نهايي و براي سر جنگي جدا شده بايد باشد. سرعت 2935 متر بر ثانيه چيزي در حدود 8.5 ماخ بوده و سر جنگي موشک مورد نظر را در زمان شيرجه نهايي در وضعيت پرواز با سرعت هايپرسونيک قرار مي دهد که دفاع در برابر آن را اگر نگوييم غير ممکن ولي براي هر مدافعي بسيار سخت و تقريبا محال است.

آخرين نسل از قيام با برد 1350 کيلومتر

شهريورماه سال گذشته بود که يک دستاورد جديد موشکي متعلق به نيروي هوافضاي سپاه، در رژه بزرگ نيروهاي مسلح رونمايي و موشک بالستيک زمين به زمين «رضوان» در جوار مرقد مطهر امام خميني (ره) به نمايش درآمد. در آن زمان، فرمانده کل سپاه پاسداران اعلام کرد که اين موشک، بالستيک و نقطه‌زن است که با سرعت هشت برابر سرعت صوت وارد جو زمين مي‌شود. به گفته سرلشکر سلامي، محصول جديد متخصصان دفاعي کشورمان، تک مرحله‌اي، داراي حدود هزار و 400 کيلومتر برد با سوخت مايع و سرجنگي جداشونده شديدالانفجار بوده که ضمن قابليت پرتاب از سکوهاي ثابت و متحرک، از توانايي هدايت‌پذيري و اصابت با دقت بالا به هدف برخوردار است.

اما در روزهاي اخير، نکات ديگري از اين موشک بالستيک منتشر شده که بخش مهمي از اطلاعات مربوط به اين محصول را در معرض ديد عموم قرار داده است. طبق اين اطلاعات، موشک مذکور داراي سرجنگي جداشونده بوده و براي انهدام اهداف حياتي دشمن تا فاصله 1350 کيلومتري استفاده مي‌ شود. نکته قابل توجه ديگر، طول حدودا 12 متري و قطري معادل 0.88 متري اين محصول جديد است که ابعادي مشابه‌ با موشک قيام را نشان مي دهد اما در همين وضعيت يکسان، برد اين موشک جديد حدود 500 کيلومتر افزايش يافته که نشان از بهبود چشمگير کيفيت و ارتقاء سامانه هاي مختلف همچون سوخت و موتور «رضوان» دارد به گونه اي که با همان ابعاد طول و قطر مشابه موشک «قيام 2» با برد هزار کيلومتر، شاهد برد 1350 کيلومتري هستيم.

البته در نوع کلاهک ها، تفاوت هايي در مدل نصب شده روي «رضوان» و قيام 1 و 2 ديده مي شود اما بهره گيري موشک جديد از سامانه TVC (تراست ويکتورينگ /تغيير بردار رانش) براي هدايت و مانور بهتر نشان مي دهد متخصصان صنعت دفاعي کشورمان در حال تعميم اين ويژگي مهم روي محصولات مختلف موشکي بومي هستند؛ ضمن آنکه در انتهاي بدنه نيز از بالک‌ هاي پايدارساز استفاده مي شود تا هدايت و کنترل آن، با دقت بسيار بالايي همراه باشد. آخرين ويژگي مهم اين موشک جديد نيز شعاع مرگبار صدمتري آن است که نشان مي دهد در عين افزايش برد، قدرت سرجنگي نيز کاهش نيافته و بنا به گفته سرلشکر سلامي، از نوع جداشونده شديدالانفجار است.

با مشخص شدن بخشي جديدي از توانمندي هاي اين محصول جديد، مي توان با اطمينان بيشتري گفت که قدرت موشکي جمهوري اسلامي، فراتر و عظيم تر از چيزي است که تاکنون به نمايش گذاشته شده و در حقيقت، فشارها و تحريم ها براي تضعيف قدرت نظامي کشورمان، با رونمايي از چنين دستاوردهايي تبديل به مزيتي براي شکوفايي هرچه بيشتر اين بخش از نيروهاي مسلح و ضنعت دفاعي شده است و در سالهاي اخير سرريز دانش و توانمندي هاي صنعتي جديد در برنامه هاي مربوط به افزايش برد و دقت موشک هاي بالستيک نسل جديد، مشخصا به موشک هاي قديمي تر نيز منتقل شده و گزينه هايي مثل قيام نيز براي ايفاي نقش مهمتر و موثرتر در آينده مهيا شده اند.