اظهار نظر 0

روزنامه به دیدگاه شما نیازمند است،از نظراتتون روی موضوعات پیشوازی خواهیم کرد.

  • برگزیده خوانندگان
  • همه
مرتب کردن بر اساس : قدیمی تر

چه کساني پيکر شهداي کربلا را دفن کردند؟

در مقاتل و روايات فراواني نحوه دفن شهداي کربلا آورده شده است که هر کدام در اين باره نظري دارند، اما در يکي از روايات اين طور آمده است که امام سجاد (ع) توانستند با طي الارض خود را مجددا به صحراي خونين کربلا برسانند و شهدا را دفن نمايند.

چه کساني پيکر شهداي کربلا را دفن کردند؟

به گزارش باشگاه خبرنگاران، حال با اين تفاسير باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد تا به بررسي رواياتي که پيرامون دفن اجساد مطهر شهداي کربلا آورده شده است و همچنين داستان طي الارض امام سجاد (ع) بپردازد، پس پيشنهاد ميکنيم با ما همراه باشيد.

 

خاکسپاري امام حسين (ع) و شهيدان کربلا

 

نخست لازم است نقلهاي مختلف را در مورد خاک سپاري امام حسين (ع) و شهيدان کربلا از منابع روايي معتبر و يا قابل استناد بياوريم، سپس به بررسي و جمعبندي آن ميپردازيم.

در منابع حديثي و تاريخي؛ درباره چگونگي دفن و خاکسپاري شهيدان کربلا دو دسته روايت مشاهده ميشود:

الف. حضور پيامبر خدا (ص)، معصومين (ع) و فرشتگان در خاکسپاري امام حسين (ع)

براساس دستهاي از روايات؛ حضرت سجاد (ع) به طريق خارق العاده (طي الارض) به کربلا آمدند و ‏بدنهاي پاک شهدا خصوصاً امام حسين (ع) را به خاک سپردند؛ مانند:

1. امام صادق (ع): «روزي اُمّ سلمه گريان برخاست. به او گفته شد: براي چه ميگريي؟

گفت: فرزندم حسين، ديشب کشته شد؛ زيرا پيامبر (ص) را از هنگام وفاتش تا ديشب، در عالم رؤيا نديده بودم و ديشب ايشان را رنگ پريده و اندوهگين ديدم.

علّت را پرسيدم، فرمود: امشب، پيوسته قبرهايي براي حسين و يارانش ـ. که بر او و بر آنان درود باد ـ. ميکندم»

 

2. يکي از شيعيان ميگويد:

نزد امام رضا (ع) بودم که علي بن ابيحمزه، ابن سرّاج و ابن مُکاري بر ايشان وارد شدند ...

علي بن ابيحمزه به امام (ع) گفت: براي ما از پدرانت روايت شده که امور [دفنِ]امام را تنها امامي همانند او به عهده ميگيرد. امام رضا (ع) به او فرمود: «مرا از حسين بن علي (ع) خبر بده که آيا امام بود، يا نبود؟». گفت: امام بود. فرمود: «چه کسي کارهاي او را به عهده داشت؟». گفت: علي بن الحسين (ع) فرمود: «علي بن الحسين (ع) کجا بود؟». گفت: در کوفه در دست عبيد الله بن زياد، در بند بود؛ و افزود: علي بن الحسين (ع) [از ميان اسيران]بيرون رفت، بدون آنکه بفهمند.

کارهاي [به خاکسپاري]پدرش را انجام داد و سپس بازگشت. امام رضا (ع) به او فرمود:

«آنکس که به علي بن الحسين (ع) امکان آمدن به کربلا و به عهده گرفتن کارهاي پدرش را داد، همو به صاحب اين امر (امامت) امکان ميدهد که به بغداد بيايد و کار پدرش را به عهده گيرد و باز گردد، در حالي که در بند و در اسارت هم نيست».

ب. به خاکسپردن امام حسين (ع) و يارانش توسط ساکنان غاضريه

بنابر مشهور منابع روايي شيعه و سني ساکنان غاضريه از قبيله بني اسد، پيکرهاي حسين (ع) و يارانش را در کربلا به خاک سپردند.

در اينجا گفته برخي از آنها ذکر ميشود:

* شيخ مفيد (م 413 ق): هنگامي که ابن سعد کوچ کرد و رفت، گروهي از بنياسد ـ. که در غاضريه فرود آمده بودند ـ، به سوي حسين (ع) و يارانش ـ. که رحمت خدا بر ايشان باد ـ. رفتند و بر آنان نماز خواندند و حسين (ع) را در همين جايي که اکنون هست، به خاک سپردند و پسرش علي اصغر را نزد پاهايش دفن کردند و براي شهيدان خاندان و يارانش که گرد او بر زمين افتاده بودند، گودالي نزديک پاهاي حسين (ع) کندند و آنان را گرد آوردند و همه آنان را با هم دفن کردند. عبّاس بن علي را نيز در همانجا که شهيد شد، در راه غاضريه و همين جايي که اکنون قبر او است، به خاک سپردند.

ابن شهر آشوب مازندراني (م 588 ق): «ساکنان غاضريه از قبيله بنياسد، پيکرهاي حسين (ع) و يارانش را يک روز پس از شهادتشان در طَف به خاک سپردند و براي بيشتر آنها، قبرهاي آمادهاي ميديدند و پرندگان سفيدي را نيز مشاهده ميکردند».

سيد ابن طاووس (م 664 ق): «هنگامي که ابن سعد از کربلا فاصله گرفت، گروهي از بنياسد بيرون آمدند و بر آن پيکرهاي پاک خون آلود، نماز خواندند و آنها را در همين جايي که اکنون هستند، به خاک سپردند».

احمد بن يحيي بلاذري (م 279 ق) در‏ أنساب الأشراف: «اهالي غاضريه از قبيله بنياسد، پيکر حسين (ع) را به خاک سپردند و پيکرهاي يارانش ـ. که خداوند، رحمتشان کند ـ. را يک روز پس از شهادتشان به خاک سپردند».

محمد بن جرير طبري (‏م 310 ق): «ساکنان غاضريّه از قبيله بنياسد، حسين (ع) و يارانش را يک روز پس از شهادتشان به خاک سپردند»؛ و منابع ديگري؛ مانند مقتل الحسين (ع) خوارزمي، الأخبار الطوال، و مروج الذهب، که خاکسپارندگان امام حسين (ع) و يارانش را ساکنان غاضريه دانستهاند.

چه کساني و در چه روزي اجساد شهداي کربلا را دفن کردند؟ / ماجراي طي الارض امام سجاد (ع) براي دفن شهدا چيست؟

 

بررسي روايات مربوط به خاکسپاري امام حسين (ع) و شهداي کربلا

 

همانطور که ديديم؛ دفن سيّد الشهدا (ع) و يارانش به دو صورت، گزارش شده است:

اوّل: ايشان به صورت خارق العاده توسط امام زين العابدين (ع) و با حضور پيامبر خدا (ص)، امام علي (ع)، امام حسن (ع) و فرشتگان الهي دفن شده است. چنانکه اعتقاد شيعيان بر اين است که بر بدن مطهر يک معصوم، جز معصومي ديگر نميتواند نماز خوانده و آنرا کفن کرده و به خاک بسپارد.

اين گزارش و اعتقاد؛ با رواياتي هماهنگ است که دلالت دارند امور مربوط به تجهيز و دفن امامان معصوم (ع)، فقط توسّط امام بعدي انجام ميشود؛ مانند رواياتي که ميگويند: «لا يَلِي الوَصِيَّ إلَا الوَصِيُّ»؛ کفن و دفن نميکند وصي را مگر وصي. يا «إنَّ الإمامَ لا يَلِي أمرَهُ إلَا إمامٌ مِثلُهُ»؛ کارهاي [دفن]امام را تنها امامي همانند او به عهده ميگيرد.

علامه مجلسي پس از نقل مطالبي درباره دفن امام حسين (ع) مينويسد: به حسب ظاهر چنين بود [که بنياسد خود بدن امام را دفن کردند]، اما در واقع امام را به غير از امام دفن نميکند. حضرت امام زين العابدين (ع) به اعجاز امامت آمد و جسد مطهر آنحضرت و بلکه ساير شهدا را دفن کرد.

 دوم: اهل غاضريه از طايفه بنياسد، اجساد مطهّر شهدا را دفن کردهاند.به هر حال؛ نميتوان يک دسته از روايات را پذيرفت و ديگري را کنار نهاد؛ چون هرکدام داراي دلايل متقن و قوي هستند؛ پس جمع ميان اين دو گزارش مناسبترين راه است؛ لذا در جمع اينها ميتوان گفت:

يک. با عنايت به خارق العاده بودن حضور امام زين العابدين (ع) - چرا که ايشان در آن زمان در بند اسارت دشمنان به سر ميبرد -؛ ساکنان غاضريه، متوجّه حضور ايشان نشدهاند، چنانکه حضور پيامبر (ص) و فرشتگان نيز براي آنان مشخّص نبوده است، و يا اينکه آنان، امام زين العابدين (ع) را ديدهاند؛ ولي نشناختهاند. چنانکه نقل ابن شهر آشوب مازندراني نيز اين جمع را تأييد ميکند؛ چون در اين نقل سخن از قبرهاي آماده شده و پرندگان سفيد است که هماهنگ با روايات بخش اول (الف) ميباشد.

دو. هيچ منافاتي وجود ندارد که امام سجاد (ع) با کمک قبيله بنياسد اقدام به دفن شهدا کرده باشد. چراکه دفن شهدا براي بنياسد به تنهايي امکانپذير نبود؛ زيرا آنان اهل روستاهايي بودند که در ميدان نبرد شرکت نداشتند و بدون راهنمايي کسي که از همه آن شهيدان شناخت کامل داشته باشد قادر به شناسايي و دفن آنان نبودند بويژه آنکه سرهاي شهدا را بريده بودند؛ از اينرو دفن دقيق و همراه با شناخت شهدا بدون وجود راهنمايي آگاه، امکانپذير نبود و از سوي ديگر با توجه به اين باور که کار دفن امام (ع) را کسي جز امام (ع) نميتواند بر عهده گيرد، ناگزير ما را به اين مطلب ميرساند که اين راهنما بايد امام سجاد (ع) بوده باشد.

سيد عبد الرزاق مقرّم (متوفاي 1898 م‏) ‏ در کتاب «مقتل الحسين (ع)» - که ظاهراً خواسته است با استفاده از نقل کتاب «اسرار الشهادة»؛ ميان روايات نقل شده در منابع شيعه و سني و نيز اعتقاد شيعيان درباره تجهيز و دفن امام معصوم (ع) جمع کند -، ميگويد:

بنياسد در دفن شهداي کربلا، متحير و سرگردان بودند؛ چرا که کوفيان بين سرها و بدنهاي شهدا جدايي انداخته بودند و بدنها قابل شناسايي نبودند. در اين هنگام امام سجاد (ع) به کربلا تشريف آوردند و آنان را در اين امر ياري کردند».

 

سؤال و جواب پيرامون دفن پيکرهاي مقدس شهداي کربلا

 

مشهور منابع روايي بر اين است که زمان دفن پيکرهاي مقدس امام حسين (ع) و شهداي کربلا، يک روز پس از عاشورا انجام گرفت، ولي از ظاهر برخي نقلهاي ضعيف مانند آنچه در کتاب «اسرار الشهادة» آمده، برميآيد که عمليات دفن پيکرهاي مقدس در روز سيزدهم محرم صورت
پذيرفت.

به علاوه؛ طبق اين نقلهاي ضعيف، ميتوان با توجه به آنچه در روايات بخش اول (الف) آمده؛ چنين نتيجه گرفت که؛ امام سجاد (ع) زماني به طور خارق العاده از زندان بيرون رفت که ابن زياد از تحقيق درباره آنها فراغت يافته بود و ديگر آنها را به حضور نميطلبيد و امام سجاد (ع) مطمئن بود کسي به دنبال او نخواهد آمد؛ و آن زمان، روز سيزدهم بود.

 

طي الارض در قرآن

 

همان گونه که در آيه 40 سوره نمل آمده است يکي از دوستان حضرت سليمان به نام آصف ابن برخيا توانست تخت سليمان را در چشم بر هم زدني حاضر کند:

«قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْکِتَابِ أَنَا آتِيکَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْکَ طَرْفُکَ فَلَمَّا رَآهُ مُسْتَقِرًّا عِندَهُ قَالَ هَذَا مِن فَضْلِ رَبِّي لِيَبْلُوَنِي أَأَشْکُرُ أَمْ أَکْفُرُ وَمَن شَکَرَ فَإِنَّمَا يَشْکُرُ لِنَفْسِهِ وَمَن کَفَرَ فَإِنَّ رَبِّي غَنِيٌّ کَرِيمٌ»

«(امّا) کسي که دانشي از کتاب (آسماني) داشت گفت: «پيش از آن که چشم بر هم زني، آن را نزد تو خواهم آورد» و هنگامي که (سليمان) آن (تخت) را نزد خود ثابت و پابرجا ديد گفت: «اين از فضل پروردگار من است، تا مرا آزمايش کند که آيا شکر او را بجا ميآورم يا کفران ميکنم و هر کس شکر کند، به نفع خود شکر ميکند؛ و هر کس کفران نمايد (به زيان خويش نموده است، که) پروردگار من، غني و کريم است».

چه کساني و در چه روزي اجساد شهداي کربلا را دفن کردند؟ / ماجراي طي الارض امام سجاد (ع) براي دفن شهدا چيست؟

 

آزادي و طي الارض امام سجاد عليه السلام به شام

 

ابن شهاب زهري ميگويد: حضرت امام سجاد عليه السلام را ديدم که مأموران عبدالله بن مروان او را از مدينه به شام ميبردند. عبدالله دستور داده بود امام را با زنجير ببندند و نگهباناني با تجهيزات کامل بر او گماشته بود. من از آنها اجازه گرفتم تا چند لحظهاي نزد امام شرفياب شوم.

خدمت امام رفتم. او را با غلّ و زنجير بسته بودند. با مشاهده اين منظره به گريه افتادم و عرض کردم: «کاش من به جاي شما بودم.»

امام فرمود: «آيا گمان ميکني اين چيزها مرا ناراحت ميکند؟ اگر بخواهم، هيچکدام از اينها وجود نخواهد داشت. دليل صبر من بر اينها اين است که تو و امثال تو خبردار شويد، و خودم نيز ميخواهم اينها مرا به ياد عذاب پروردگار بيندازد.»

سپس به راحتي دستش را از زنجيرها و پاهايش را از غل آزاد کرد و فرمود: «اي زهري؟! با اينها فقط تا دو منزلگاه ديگر خواهم بود و پس از آن ديگر با آنها نخواهم بود.»

پس از رسيدن به منزلگاه دوم، امام از نظرها ناپديد شد. نگهبانان امام به مدينه برگشتند و به جستجوي او پرداختند، ولي او را نيافتند. آنها از من هم راجع به امام پرس و جو نمودند؛ يکي از آنها به من گفت: «ما او را در جلوي خود ميديديم و همگي از پشت مراقب او بوديم. او پياده شد و همه ما را در اطرافش بوديم. يک لحظه هم از او غافل نشديم و چشم بر هم نگذاشتيم، ولي صبح که شد، ديگر او را نديديم و فقط غل و زنجيرهايش به جاي مانده بود.»

اطلاعاتی برای نمایش وجود ندارد.