نقش امام سجاد(ع) در زنده نگهداشتن قيام عاشورا

«علي بن الحسين عليهما السلام در واقعه کربلا همراه پدرش بود و در آن هنگام از عمر شريفش 23 سال مي گذشت. فرزند ايشان، امام محمد باقر عليه السلام که امام سجاد عليه السلام از کربلا تا شهادت همراه پدر بود، سه يا چهار ساله بود. امام زين العابدين در آن هنگام به سبب بيماري در جهاد شرکت نکرد و خداوند او را براي هدايت مسلمانان نگه داشت و نسل رسول الله صلي الله عليه وآله از فاطمه عليها السلام در ذريه امام حسين عليه السلام به امام سجاد عليه السلام و اولاد او منحصر گرديد.»

شيخ مفيد در اين باره مي گويد: «همين که امام حسين عليه السلام شربت شهادت نوشيد، شمر به قصد کشتن امام سجاد عليه السلام نيز حمله برد. امام زين العابدين عليه السلام در بستر بيماري به سر مي برد و حميد بن مسلم به دفاع پرداخت و حمله شمر را مانع گرديد. عمر بن سعد آن حضرت را در حالي که از بيماري رنج مي برد با اهل بيت به کوفه انتقال داد.»

امام سجاد عليه السلام در قيام خونين کربلا مدت کوتاهي - بنا به مشيت الهي - بيمار بود و پس از بهبودي، مدت 35 سال امامت و زعامت جامعه مسلمين را تداوم بخشيد.

نقش امام سجاد(ع) در زنده نگهداشتن قيام عاشورا

از آنجا که شهادت سالار شهيدان حضرت اباعبدالله الحسين ـ عليه السلام ـ و ياران باوفايش از منظر عمومي، آثار ويرانگري براي حکومت بني اميه داشت و مشروعيت آن را زير سؤال برده بود و نيز براي اينکه اين تراژدي غم بار به دست فراموشي سپرده نشود، امام چهارم با گريه بر شهيدان نينوا و زنده نگه داشتن ياد و خاطره جانبازي آنان اهداف شهيدان کربلا را دنبال مي‌کرد. ظلمت حادثه کربلا و قيام جاودانه عاشورا به قدري دلخراش بود که شاهدان آن مصيبت عظيم تا زنده بودند آن را فراموش نکردند.

هر وقت امام مي‌خواست آب بياشامد، تا چشمش به آب مي‌افتاد، اشک از چشمانش سرازير مي‌شد. هنگامي که سبب گريه آن حضرت را مي‌پرسيدند مي‌فرمود: «چگونه گريه نکنم، در حالي که يزيديان آب را براي وحوش و درندگان بيابان آزاد گذاشتند، ولي به روي پدرم بستند و او را تشنه به شهادت رساندند».

بزرگ مبلغ قيام عاشورا، حضرت امام سجاد ـ عليه السلام ـ با سخنراني و خطبه‌هاي آتشين خود توانست نهضت حق طلبانه سالار شهيدان را از هجوم تحريف نجات بخشد. اينک بعد از گذشت پانزده قرن همچنان اين قيام، پرشکوه و جاودانه است.

رويکرد امام زين‌العابدين عليه السلام نسبت به قيام مختار

امام سجاد عليه السلام حضور در عرصه سياسي و قيام‌هايي را که بر ضد يزيد صورت مي‌گرفت، بي‌حاصل مي‌دانست و معتقد بود تا جامعه متحول نشود و پايه‌هاي ايماني مردم محکم نشود و به ذات مقدس اهل بيت عليهم السلام معرفت پيدا نکنند، حضور در صحنه سياسي مساوي است با از بين بردن خود و تداوم حکومت جباران.

از طرف ديگر امام سجاد عليه السلام مي‌خواهد به آن مردم بي‌بصيرتي که حاضر نشده بودند امام حسين عليه السلام را ياري کنند و حالا تحت تأثير سخنان ديگران يا احساسات، دست به سلاح برده‌اند، تفهيم کند که شما بايد به موقع وارد عمل مي‌شديد و حجت خدا را ياري مي‌کرديد. حرکت شما حرکت کوري است که به نابودي خودتان و استحکام حکومت جباران اموي منتهي خواهد شد.

بر همين اساس امام سجاد عليه السلام حتي در قيام حره از مدينه بيرون مي‌روند، رويکرد مثبتي نداشتند، چون اين مردم همان‌هايي هستند که امام حسين عليه السلام را ياري نکردند و حال تحت پرچم عبدالله بن حنظله مي‌خواهند با يزيد مقابله کنند. امام سجاد عليه السلام اين قيام را بي‌حاصل مي‌دانست چون از روي معرفت نبود و از روي احساسات و بدون هدف خاص و رهبري مشخص صورت گرفته بود.

فتنه زبيريان

قيام عبدالله بن زبير که اهل تسنن در کتاب‌هاي خود از آن به فتنه ابن زبير ياد مي‌کنند، قيام منحرفي بود. درست است که بر ضد يزيد بود ولي عبدالله بن زبير فرد منحرفي بود که عطش قدرت‌طلبي او را به قيام واداشته بود وگرنه اعتقادي به مباني اسلام نداشت و امام سجاد عليه السلام قيام او و پيوستن به آن را صحيح نمي‌دانست.

موضع سيدالعابدين(ع) نسبت به قيام مختار چه بود؟

قيام مختار با ساير قيام‌ها متفاوت است. چون هدف مختار خونخواهي امام حسين عليه السلام بود. ما در سخني از امام سجاد عليه السلام داريم که مي‌فرمايند: «حتي اگر يک غلام زنگي هم در خونخواهي ما اهل بيت قيام کند، کارش مورد تاييد ماست». در صورتي که غلام زنگي هيچ اختياري از خود ندارد و تحت امر اربابش هست.

امام سجاد عليه السلام به دنبال معرفت دادن به جامعه و احياي بينش و مرامي بود که پيامبر اکرم صلي‌الله عليه و آله در بين مردم پديد آورده بود، اما در اثر استيلاي غاصبان بر عالم اسلام، از بين رفته بود. مردم به شدت از نظر معنوي تهي شده بودند.

بنابراين امام مي‌خواست در قالب مناجات، دعاها و راز و نيازها اين معارف را در جامعه پرورش و گسترش دهد تا مردم به يک تحول معنوي برسند. در آن صورت زير بار خلافت جباران نمي‌رفتند. با چنين رويکردي بود که قيام مختار مورد تاييد آن حضرت قرار گرفته بود.