قزاقستان نقش ايران در کريدور شرق ـ غرب را ربود

پس از آغاز جنگ روسيه و اوکراين، مسيرهاي کريدور شرق-غرب دچار تغييراتي شدند که براي برخي کشورها منفعت و براي ديگران خسارت به همراه داشت. مسير شمالي چين-اروپا، که چين را از طريق روسيه به اروپا متصل مي‌کرد، به دليل تحريم‌هاي اتحاديه اروپا دچار اختلال شد.

در پي اين تحولات، قزاقستان به عنوان هاب ترانزيتي چين شناخته شد به طوري که اخيراً شرکت راه‌آهن قزاقستان (KTZ) اعلام کرد که به دليل شلوغي بيش از حد گذرگاه‌هاي مرزي قزاقستان و چين، تردد کانتينرها دو بار مسدود شده‌است.

مرز دوستيک (Dostyk Border)، يکي از مهم‌ترين مرزهاي زميني ميان قزاقستان و چين، در استان آلماتي واقع شده و تبادل حجم بالاي غلات، مواد معدني و چوب از اين مرز به چين صورت مي‌گيرد. اين تبادلات منجر به ازدحام دوره‌اي در مرزهاي مشترک با چين شده است.

به گزارش شرکت لجستيک روسي Asia Import Group، حمل‌ونقل از چين به روسيه از طريق قزاقستان عملاً غيرممکن شده و به دليل ازدحام، کالاها اغلب به مدت يک ماه يا بيشتر در ايستگاه‌ها منتظر مي‌مانند.

براساس گزارش راه‌آهن قزاقستان، در هشت ماه نخست 2024، حمل‌ونقل بار از طريق گذرگاه ريلي دوستيک-آلاشانکو به 9.1 ميليون تن رسيده که رشد 20 درصدي را نشان مي‌دهد. همچنين، گذرگاه‌هاي اصلي چين و قزاقستان، آلاشانکو و خورگوس، در سال 2023 تقريباً نيمي از 17000 قطار مسير چين-اروپا را به خود اختصاص داده‌اند.

در 23 نوامبر 2024، صدهزارمين قطار باري مسير چين-اروپا از چونگ‌کينگ به دويسبورگ آلمان حرکت کرد. اين قطارها از سال 2011 راه‌اندازي شده و به تدريج در مسير شرق-غرب رونق يافته‌اند، به طوري که به کشورهاي مهم اوراسيا دسترسي پيدا کرده و سرويس‌هاي منظم روزانه يا هفتگي ارائه مي‌دهند. در طول 13 سال گذشته، اين قطارها بيش از 11 ميليون TEU کالا به ارزش بيش از 420 ميليارد دلار حمل کرده‌اند.

مهدي ناييني، کارشتاس حمل‌ونقل و ترازنيت عنوان کرد با وجود کاهش حجم تجارت دوجانبه چين و اروپا، حمل‌ونقل ريلي بين اين دو قطب اقتصادي رشد قابل توجهي داشته است. از ابتداي سال جاري، بيش از 17000 سفر قطار باري بين چين و اروپا انجام شده که نسبت به سال گذشته 11 درصد رشد را نشان مي‌دهد. همچنين، از مارس 2024، تعداد قطارهاي تبادل‌شده چين و اروپا در هر ماه به بيش از 1600 قطار رسيده است.

با احياي کريدور شرق-غرب عبوري از ايران و مبادي ورودي افغانستان و پاکستان و مبادي خروجي ترکيه و بلغارستان، ظرفيت ترانزيت 30 ميليون تني در اختيار ايران قرار مي‌گيرد. موقعيت جغرافيايي ايران در اين طرح تجاري بزرگ غيرقابل انکار است؛ زيرا دسترسي چين به بازارهاي اروپا، آمريکا، آفريقا و غرب آسيا عمدتاً از طريق دريا صورت مي‌گيرد که علاوه بر مسافت طولاني و زمان‌بر بودن، ريسک‌هاي امنيتي نيز به همراه دارد.

با توجه به موقعيت جغرافيايي ايران، امکان حمل‌ونقل ريلي يکپارچه بين چين و اروپا و احتمال همگرايي بيشتر چين و ايران پس از روي کار آمدن ترامپ، زمينه‌هاي همکاري ايران و چين در موضوعات مختلف، از جمله کريدور شرق-غرب را فراهم کرده‌است. فعال‌سازي مسير جنوبي که از خاک ايران عبور مي‌کند، بايد در دستور کار مسئولان مربوطه قرار گيرد.

ايران در اتصال دومين قدرت اقتصادي دنيا به غرب آسيا مزيت نسبي دارد و مي‌تواند چين را از طريق آسياي مرکزي به بندرعباس متصل کند. در ابتکار راه ابريشم جديد چين، ايران نقش مهمي در ارتباطات منطقه‌اي و فرامنطقه‌اي ايفا مي‌کند و بايد با درک صحيح از شرايط خود و نيازهاي طرف مقابل، به دنبال ايجاد همکاري‌هاي برد-برد با چين در بندرعباس و خليج‌فارس باشد.