90 درصد موتورسيکلت‌هاي کلانشهرها فرسوده‌اند

بررسي‌ها نشان مي‌دهد که موتورسيکلت‌هاي فرسوده و کاربراتوري سهم قابل توجهي در تشديد آلودگي هوا، افزايش مصرف سوخت و بي‌نظمي ترافيکي دارند. اين وسايل به دليل فناوري قديمي و استاندارد پايين، آلايندگي بالا و مصرف سوخت زياد دارند و بخش قابل توجهي از تصادفات شهري را نيز شامل مي‌شوند.

همچنين، بسياري از اين موتورسيکلت‌ها ابزار کسب درآمد افراد کم‌درآمد هستند که امکان جايگزيني آن‌ها بدون حمايت مالي محدود است. به همين دليل، نوسازي و اسقاط اين ناوگان يکي از اولويت‌هاي اصلي کاهش آلايندگي و ارتقاي کيفيت زندگي شهري محسوب مي‌شود.

وضعيت فعلي ناوگان موتورسيکلت

در حال حاضر، حدود 14 ميليون موتورسيکلت در کشور در حال تردد هستند که از اين تعداد، بيش از 11 ميليون و 300 هزار دستگاه فرسوده يا در مرز فرسودگي قرار دارند. بيشترين تمرکز اين ناوگان فرسوده در کلان‌شهرها مشاهده مي‌شود؛ به‌طوري که در تهران حدود 3 ميليون دستگاه و در اصفهان و شيراز نيز حجم قابل توجهي از موتورسيکلت‌هاي فرسوده در حال فعاليت است. بيش از 90 درصد موتورسيکلت‌هاي در تردد در اين کلان‌شهرها فرسوده‌اند و برخي از آنها سن بالاي 30 سال دارد.

اين ناوگان فرسوده سهم قابل توجهي در افزايش مصرف سوخت و آلايندگي هوا دارد. موتورسيکلت‌هاي فرسوده سالانه حدود 3 ميليارد ليتر بنزين مصرف مي‌کنند و ميزان آلايندگي آنها معادل آلايندگي حدود 2 ميليون و 600 هزار خودروي سواري و وانت است.

همچنين مصرف روزانه اين ناوگان فرسوده حدود 26 ميليون ليتر بنزين برآورد شده و توليد کربن دي‌اکسيد سالانه يک موتورسيکلت کاربراتوري فرسوده به بيش از يک و نيم تن مي‌رسد. اين ميزان معادل انتشار کربن يک پرواز رفت‌وبرگشت تهران-استانبول براي يک نفر يا روشن نگه داشتن يک لامپ 100 وات به مدت پنج سال است.

سهم موتورسيکلت‌ها در آلودگي هواي تهران به حدود 21 درصد مي‌رسد و مصرف سوخت موتورسيکلت‌هاي پايتخت تقريباً دو برابر ميانگين جهاني است. هر موتورسيکلت فرسوده کاربراتوري به‌طور متوسط 12 برابر يک خودروي يورو 4 آلايندگي توليد و به ازاي هر 100 کيلومتر، حدود 7 ليتر بنزين مصرف مي‌کند. همچنين مطابق آمار سازمان حفاظت محيط زيست و مرکز ملي هوا و تغيير اقليم، هر موتورسيکلت فرسوده به‌طور ميانگين معادل شش خودروي سواري آلاينده توليد مي‌کند و بيش از دو برابر موتورسيکلت‌هاي استاندارد سوخت مصرف مي‌کند.

از حدود 13 ميليون موتورسيکلت فرسوده نيز تنها 5 هزار دستگاه موفق به دريافت گواهي معاينه فني شده‌اند که نشان‌دهنده فقدان نظارت و کنترل کيفيت است. اين وضعيت نه تنها اثرات محيط‌زيستي، بلکه پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي قابل توجهي نيز دارد.

اين آمار نشان مي‌دهد که لزوم نوسازي و اسقاط ناوگان موتورسيکلت‌هاي فرسوده، تنها يک ضرورت زيست‌محيطي نيست، بلکه يک الزام اقتصادي و اجتماعي براي کاهش مصرف سوخت، بهبود کيفيت هوا و ارتقاي ايمني ترافيکي محسوب مي‌شود.

سن فرسودگي موتورسيکلت‌ها

بر اساس قانون و آئين‌نامه اجرايي، سن فرسودگي موتورسيکلت‌ها به شرح زير تعيين شده است:

- موتورسيکلت‌هاي کاربراتوري: 6 سال

- موتورسيکلت‌هاي انژکتوري: 12 سال

- موتورسيکلت‌هاي برقي: 15 سال

اين تعيين سن، مبنايي براي اولويت‌بندي اجراي طرح نوسازي و اسقاط ناوگان موتورسيکلت‌هاي فرسوده است.

برنامه نوسازي و اسقاط

بر اساس اعلام ستاد نوسازي حمل و نقل، از سال 1384 تاکنون روند اسقاط موتورسيکلت عملاً متوقف بوده و انباشت فعلي ناشي از توليد و واردات بدون خروج از چرخه مصرف است. اين روند از ابتداي سال 1404 با طراحي سامانه ثبت‌نام و اجراي طرح نوسازي از سر گرفته شده است.

در همين راستا طرح نوسازي و اسقاط موتورسيکلت‌هاي فرسوده با اهداف کاهش آلايندگي، صرفه‌جويي در مصرف سوخت، ارتقاي ايمني و ساماندهي ناوگان موتوري آغاز شد. اين طرح شامل ثبت‌نام مالکان موتورسيکلت‌هاي فرسوده در سامانه رسمي nnhk.ir، تحويل وسيله فرسوده و دريافت موتورسيکلت جديد است. اجراي طرح به صورت «کليد به کليد» طراحي شده است تا مالک بدون توقف فعاليت روزمره، بتواند موتورسيکلت جديد خود را تحويل بگيرد.

براي تشويق مالکين به شرکت در طرح، تسهيلات و يارانه‌هاي ويژه‌اي از جمله جايگزيني موتورسيکلت بنزيني با موتورسيکلت جديد: 120 ميليون تومان تسهيلات بدون سود با بازپرداخت 36 ماهه، جايگزيني موتورسيکلت بنزيني با موتورسيکلت برقي: 150 ميليون تومان تسهيلات بدون سود، يارانه اسقاط موتورسيکلت بنزيني: 8 ميليون و 750 هزار تومان و يارانه جايگزيني برقي: 26 ميليون و 700 هزار تومان صرفه‌جويي انرژي در نظر گرفته شده است.

اولويت در اجراي طرح با موتورسيکلت‌هاي بيش از 6 سال کارکرد، به ويژه در کلان‌شهرهاي آلوده، تعيين شده است.

بر اساس برنامه زمان‌بندي، تا پايان سال 1404، حدود 5 هزار موتورسيکلت برقي و 65 هزار موتورسيکلت بنزيني در ناوگان جايگزين خواهند شد. جايگزيني هر موتورسيکلت فرسوده با نمونه جديد مي‌تواند صرفه‌جويي ارزي حدود 2 هزار دلار در سال ايجاد کند و مصرف سوخت سالانه را کاهش دهد. اجراي طرح نوسازي به کاهش چشمگير آلايندگي و بهبود کيفيت هوا در کلان‌شهرها منجر خواهد شد.

به گزارش مهر، نوسازي و اسقاط موتورسيکلت‌هاي فرسوده يک اقدام راهبردي و ضروري در مديريت حمل‌ونقل شهري به شمار مي‌رود که مي‌تواند به شکل مستقيم در کاهش آلايندگي هوا، صرفه‌جويي در مصرف سوخت، ارتقاي ايمني ترافيکي و مديريت بهينه منابع ملي اثرگذار باشد. اين ناوگان فرسوده، به دليل فناوري قديمي و استاندارد پايين، نقش قابل توجهي در انتشار آلاينده‌ها و مصرف اضافي سوخت ايفا مي‌کند و همچنين سهم بالايي در تصادفات شهري دارد.

تمرکز ويژه بر کلان‌شهرها که بيشترين تعداد موتورسيکلت‌هاي فرسوده را در خود جاي داده‌اند، موجب مي‌شود تا اثرات محيط‌زيستي و اجتماعي اجراي طرح به‌طور ملموس مشاهده شود. ارائه تسهيلات مالي، يارانه‌هاي ويژه و مدل‌هاي جايگزين برقي و کم‌مصرف، زمينه را براي مشارکت گسترده مالکان و اجراي سريع و مؤثر طرح فراهم مي‌آورد.

اجراي اين سياست‌ها نه تنها باعث کاهش فشار بر شبکه سوخت و منابع انرژي مي‌شود، بلکه کيفيت زندگي شهروندان، ايمني معابر و سلامت عمومي را به طور قابل توجهي بهبود مي‌بخشد و گامي مؤثر در جهت توسعه پايدار شهري محسوب مي‌شود.