انقلاب اسلامی ایران در آینه روایات (74)

عراق(4)

زمينه­‌هاي تأثيرگذاري انقلاب اسلامي بر کردهاي فيلي

زمينه­‌هاي متعددي در تأثيرگذاري انقلاب اسلامي بر کردهاي شيعه عراق نقش دارند، اما به نظر مي­‌رسد مهم­‌ترين زمينه­‌ها عبارتند از:

الف: مذهب مشترک کردهاي فيلي با شيعيان عراق و ايران باعث شده بود که آن­‌ها از تحولات مبتني بر مذهب شيعه در ايران و عراق متأثر شوند.

ب: ايراني تبار بودن کردهاي فيلي و وجود تمايلات ايراني در ميان آن­‌ها موجب شده بود که همواره در تأثيرپذيري از تحوالت ايران باشند و از سوي حکومت عراق نيز مورد سوءظن واقع شوند؛ به طوري که در دوم اسفند 1343 عبدالزراق محي­‌الدين وزير وحدت در دولت عراق از کردهاي فيلي با عنوان اکراد ايراني ياد مي­‌کند و وجود آن­‌ها را مايه مشکلات فراواني براي دولت عراق ذکر مي­‌نمايد و متذکر مي­‌شود که عراق را بايد از وجود آن­‌ها پاک کرد، چرا که با وجود کسب تابعيت عراقي، همچنان ارتباط خود را با ايران قطع نکرده­‌اند(تحولات داخلي عراق و امنيت ملي ايران به روايت اسناد ساواک، 1382 :411).

ج: از مهم­ترين زمينه­‌هاي اثرگذاري ايران بر کردهاي فيلي به سالهاي 1348 و 1350 بر مي­‌گردد که در اين سال­‌ها رژيم بعث، عدّه زيادي از کردهاي فيلي را به بهانه ايراني الاصل بودن اخراج نمود(مک­داول، 1383 :515) و در هر دو مرحله امام خميني«ره» به شدت نسبت به رفتار خشونت­‌بار حکومت عراق با ايراني تباران ساکن عراق واکنش نشان داد و در سال 1350 در اعتراض به اخراج ايرانيان تصميم به خروج از عراق گرفت(آقاجاني­‌قناد، 1384 :121). همچنين دولت ايران با تأکيد و حمايت علما و مراجع، به آن­‌ها پناهندگي و تابعيت ايراني اعطاء نمود. افزون بر اين؛ در دورهي بعد از پيروزي انقلاب اسلامي، پناه دادن دولت ايران به اخراج شدگان کرد فيلي و حمايت از آن­‌ها از مهمترين زمينه­‌هاي تأثيرگذاري انقلاب اسلامي بر کردهاي فيلي بود.

به طور کلي وقوع انقلاب اسلامي و بازتاب آن در عراق به نقطه عطفي در حيات سياسي، اجتماعي و اقتصادي کردهاي فيلي تبديل شد. تأثير انقلاب اسلامي بر کردهاي فيلي به شکل­‌هاي گوناگوني نظير خودآگاهي، هويت­‌جويي، رشد مطالبات سياسي، نهادسازي و شکل­‌گيري تشکل­‌هاي سياسي و مذهبي و مبارزه با ديکتاتوري حکومت بعث بروز پيدا کرد. حکومت عراق از ترس تداوم تأثير پذيري کردهاي فيلي از انقلاب اسلامي و اقدام عملي آن­‌ها در راستاي منافع ايران، اقدام به سلب تابعيت، مصادره اموال، به اسارت گرفتن جوانان و کشتار آن­‌ها، تعريب مناطق فيلي­‌نشين و اخراج گسترده آن­‌ها به ايران نمود. اين اقدامات موجب شد جمعيت زيادي از کردهاي فيلي در ايران و عراق پراکنده شوند و به نقش گسترده آن­‌ها در بازارکار و اقتصاد عراق خاتمه داده شود. رژيم بعث با اين اقدامات در صدد بود به موجوديت کردهاي فيلي در جامعه عراق پايان دهد.

پس از سقوط رژيم بعث، کردهاي شمال عراق به واسطه جغرافياي زيست و شيعه بودن کردهاي فيلي و اعراب شيعه نيز بواسطه ايراني بودن آن­‌ها، هيچگاه روي خوشي به اين جمعيت نشان نداده­‌اند؛ همچنين دولت عراق تاکنون نتوانسته است قوانين تسهيل کننده­‌اي را براي بازپس­‌گيري اموال مصادره شده و کسب تابعيت دوباره کردهاي فيلي وضع نمايد، در نتيجه آن­‌ها همچنان در جامعه عراق با تبعيض و محروميت مواجه هستند.

 منابع:

(1383) تحولات داخلي عراق و امنيت ملي ايران به روايت اسناد ساواک، تهران، وزارت اطلاعات، مرکز بررسي اسناد تاريخي

مک­داول، ديويد(1383) تاريخ معاصر کرد، ترجمه ابراهيم يونسي، تهرانف پانيذ

آقاجاني­‌قناد، علي(1384) اخراج‌ ايرانيا‌ن‌ از عراق‌، تهران، كتابخانه مركزي و مركز اطلاع رساني دانشگاه شاهد