انقلاب اسلامی ایران در آینه روایات (70)

8- ترکيه:

ترکيه دروازه اسلام با اروپا و تنها کشور مسلمان همسايه اروپاست. روابط فرهنگي ايران با اين کشور، ريشه در قرون طولاني داشته و خاستگاه اصلي اين دو کشور که همواره در تمام ابعاد اجتماعي طرفين تاثيرگذار بوده است، ناشي ازاعتقاد مشترک هر دو ملت به دين اسلام بوده است.(کديور، 1379: 125). اين دو کشور در قرون گذشته به عنوان امپراطوري‌هاي اسلامي همواره رقيب يکديگر در عرصه‌هاي سياسي و ديني بوده‌اند؛ ترکيه جمعيت زيادي از شيعيان علوي را در خود جاي مي‌داد که عوامل فوق در کنار مجاورت سرزميني باعث مي‌شد تا دو امپراطوري بزرگ ايران و عثماني همواره در عهد صفوي و قاجار با يکديگر در رقابت باشند.

تشابهات حکومت پهلوي با «کماليسم» در ترکيه و اهميت دو کشور در استراتژي­‌هاي دفاعي و امنيتي غرب، زمينه را براي همگرايي هر چه بيشتر دو کشور فراهم آورده و بدين ترتيب طرفين در پيمان­‌هاي منطقه­‌اي مشترک عضو بوده و اشتراک منافع دو کشور باعث شد تا روابط نزديک و صميمانه­‌اي بين آن­‌ها ايجاد گردد.

پيروزي انقلاب اسلامي در کشوري همچون ايران که اشتراکات بسياري با کشور ترکيه در عرصه­‌هاي سياسي و ديني داشت، معادلات را به هم ريخته و بدين ترتيب انقلاب اسلامي به يک تهديد براي کشور لائيک ترکيه تبديل شد؛ بدان خاطر که ترکيه با دارا بودن جمعيت مسلمان مي­‌توانست سر پل نفوذ اسلام­‌گرايي به قفقاز، بالکان و کشورهاي اروپايي باشد و همچنين اين کشور به دليل همجواري جغرافيايي و نيز به خاطر اشتراکات قومي، زباني و مذهبي، اهميت بسزايي براي ايران داشته است و لذا انقلاب اسلامي ايران تاثير مثبتي بر مردم ترکيه گذارده و در اين زمينه «جميله کديور» اظهار مي­دارد:

قلاب اسلامي و مشاهده دفن سلطه آمريکا جاني تازه گرفته بود و آن­‌ها با اعتماد به نفس فزاينده دريافتند که استقلال و عزت اسلامي بازگشتني است ... در اين راستا تجديد حيات اسلام در ترکيه، بحران­‌هاي سياسي را در اين کشور تشديد کرد».(ملکوتيان، 1382: 277). بدين ترتيب پيروزي انقلاب اسلامي، دولت ترکيه را با بحران مواجه ساخت و طبعا انتظار مي­رفت که از سوي ترکيه نيز براي مقابله با امواج انقلاب اقداماتي صورت گيرد. شکل­ گيري کودتاي نظامي 12 سپتامبر 1980 و تقارن آن با انقلاب اسلامي مي­‌تواند اين فرضيه را تقويت کند که روي کار آمدن نظاميان در ترکيه بخشي از استراتژي مهار انقلاب اسلامي بوده است. شاهد اين مدعا اين است که ژنرال «کنعان اورن» هدف از اين کودتا را متوقف کردن روند رو به گسترش اسلام­‌گرايي دانسته و خاطر نشان کرد: «اگر اين آتش به موقع خاموش نشود، ممکن است سراسر کشور را فرا گيرد». گرچه اين کودتا با هدف مقابله با اسلام­‌گرايي و غير سياسي کردن جامعه ترکيه بود؛ ولي نتوانست مانع رشد حرکت­‌هاي اسلام­‌گرايي و گرايش به حجاب در ميان مردم ترکيه گردد؛ بلکه به عکس گروه­‌هاي اسلام­‌گراي ترکيه بعد از سال 1980 رشد بسزايي داشته و در اين راستا ورود و خروج حزب اسلام­‌گراي رفاه، حزب فضيلت و نهايتا حزب توسعه و عدالت به صحنه سياسي آن کشور، نوعي چالش جدي براي نظام لائيک ترکيه تلقي مي­‌گردد. اکنون نيز دولت حاکم بر ترکيه در تلاش است تا با ارائه خوانش جديدي از اسلام، اثرات انقلاب اسلامي بر مردم آن کشور را به مسيري که خواست استکبار جهاني است، سوق دهد. نشانه‌هاي قابل مشاهده حکايت از آن دارد که اين اقدامات نتوانسته است مردم ترکيه را از همراهي با انقلاب اسلامي منصرف کند.

منابع:

کديور، جميله(1379) رويارويي انقلاب اسلامي ايران و آمريکا، تهران؛ نشر اطلاعات

ملکوتيان، مصطفي(1382) تاثيرات منطقه اي و جهاني انقلاب اسلامي، مجله دانشکده حقوق و علوم سياسي، شماره 61