زمان تشکيل ائتلاف نظامي کشورهاي اسلامي فرا رسيده است

محمد شياع السوداني در مصاحبه با الجزيره تأکيد کرد که هدف قرار گرفتن قطر توسط اسرائيل، تجاوز به يک کشور همسايه و تهديدي جدي براي امنيت اين کشور و تمام منطقه است.

وي اين اقدام را نقض آشکار قوانين و هنجارهاي بين‌المللي توصيف کرد و افزود که حمله اسرائيل نشان‌دهنده رويکرد تهاجمي و جنايتکارانه اين رژيم است.

وي با اشاره به وضعيت در غزه، گفت که اقدامات اسرائيل طي بيش از دو سال گذشته، قتل‌عامي سازمان‌يافته بوده است. نخست‌وزير عراق همچنين بر ضرورت ايجاد ائتلاف سياسي، امنيتي و اقتصادي ميان کشورهاي اسلامي تأکيد کرد و اظهار داشت که هيچ مانعي براي تشکيل نيروي امنيتي مشترک اسلامي براي دفاع از کشورهاي منطقه وجود ندارد.

وي در ادامه با اشاره به اينکه عراق چندين اهرم و گزينه براي مقابله با اين نوع تجاوزات دارد، تأکيد کرد که تهديدها تنها به قطر محدود نخواهد ماند و مقابله با اين رويکرد تهاجمي ضروري است.

در اين ميان دوحه پايتخت قطر دوشنبه پيش روي ميزبان نشست اضطراري سران کشورهاي عربي-اسلامي براي بررسي حمله تجاوزکارانه بي‌سابقه اسرائيل به قطر خواهد بود.

 روزنامه قطري «العربي الجديد» در اين باره نوشت که همه نگاه‌ها به دوحه دوخته شده است و انتظار مي‌رود تصميمات قاطعي در اين نشست گرفته شود که احتمالا منجر به قطع روابط با رژيم صهيونيستي به ويژه در زمينه اقتصادي تا توقف تجاوزات به غزه شود.

ائتلاف نظامي اسلامي، از ايده تا موانع

 ايده تشکيل ائتلاف نظامي اسلامي، در دهه‌هاي اخير بارها از سوي رهبران و مقامات کشورهاي مسلمان مطرح شده است. هدف اصلي چنين طرحي، ايجاد نيرويي مشترک براي دفاع از کشورهاي اسلامي در برابر تهديدات خارجي و همچنين مقابله با چالش‌هاي امنيتي داخلي همچون تروريسم، تجاوز خارجي يا دخالت قدرت‌هاي فرامنطقه‌اي بوده است. با اين حال، عليرغم طرح‌هاي مختلف و حتي برخي تلاش‌هاي عملي، اين ايده تاکنون به نتيجه نرسيده و بيشتر در سطح شعار باقي مانده است.

يکي از نخستين پيشنهادها به دهه 1980 بازمي‌گردد، زماني که پاکستان به رهبري ژنرال ضياءالحق از ضرورت تشکيل نيروي دفاعي مشترک اسلامي سخن گفت. او بر اين باور بود که جهان اسلام با داشتن جمعيت عظيم و منابع سرشار، مي‌تواند نيرويي مستقل براي دفاع از خود ايجاد کند و وابستگي به غرب را کاهش دهد. با اين حال، نبود اجماع ميان کشورهاي عربي و اختلافات داخلي مانع عملي شدن اين طرح شد.

در دهه‌هاي بعد، ترکيه نيز گهگاه ايده‌هايي در اين زمينه مطرح کرد. رهبران ترک به‌ويژه پس از جنگ‌هاي خاورميانه و بحران سوريه، خواهان افزايش هماهنگي امنيتي ميان کشورهاي مسلمان شدند. اما اختلاف ديدگاه‌ها در مورد نقش ترکيه و نگراني برخي دولت‌هاي عربي از نفوذ آنکارا، مانع پيشرفت شد.

يکي از مهم‌ترين تلاش‌هاي رسمي در اين زمينه، تشکيل «ائتلاف نظامي اسلامي ضد تروريسم» به رهبري عربستان سعودي در سال 2015 بود. رياض اعلام کرد که بيش از 30 کشور اسلامي به اين ائتلاف پيوسته‌اند و هدف اصلي آن مبارزه با گروه‌هاي تروريستي در جهان اسلام است. اما اين طرح نيز به دليل چند عامل اساسي به نتيجه نرسيد:

نخست، بسياري از کشورهاي عضو فقط روي کاغذ حضور داشتند و همکاري عملي صورت نگرفت. دوم، برخي دولت‌ها از جمله ايران، عراق و سوريه به دليل اختلافات سياسي و مذهبي کنار گذاشته شدند و اين مسئله باعث شد ائتلاف بيشتر جنبه يک جبهه سياسي ـ فرقه‌اي پيدا کند تا نيرويي واقعاً مشترک. سوم، رقابت‌هاي شديد ميان عربستان و برخي ديگر از کشورهاي اسلامي، مثل ترکيه و قطر، مانع هرگونه همگرايي واقعي شد.

از سوي ديگر، در سازمان همکاري اسلامي نيز بارها ايده نيروي مشترک دفاعي اسلامي مطرح شده است. اما در عمل، اين سازمان به دليل ماهيت ديپلماتيک و نبود سازوکار الزام‌آور، نتوانسته اقدامي جدي در اين زمينه انجام دهد.

عواملي چون اختلافات سياسي و ايدئولوژيک ميان کشورها، وابستگي به قدرت‌هاي خارجي، بي‌اعتمادي متقابل و تفاوت اولويت‌ها اصلي‌ترين موانع پيش روي اين ايده طي دهه‌هاي گذشته تاکنون بوده است.